Fantastisk litteratur

Eg føler at det fyst og fremst er "fantasy"-genren som vert diskutert og som står sterkast her inne. Likevel er det lite av den litteraturen innanfor denne genren som eg føler råker meg. Kva med ein liten debatt om kva fantastisk litteratur er? Fantastisk litteratur vil vera hovudnemninga. Fantasy, science fiction, gotisk litteratur og så vidare vil vera undergenrer av denne att.

Sigmund Freud nytta seg av fantastisk litteratur då han forma sin teori om det umedvitne. "Heimlich" var ordet han tok som utgangspunkt, eit ord som på tysk tyder både "heimleg" og "løyndomleg". Her ligg essensen i både det umedvitne og i den fantastiske litteraturen. Det skal vera ei kjensle av at det er noko kjend ved det, sjølv om det kjennast ukjend. "The Uncanny" har kanskje fleire lese og høyrd om.

Den fransk-bulgarske filosofen Tveztan Todorov bygde vidare på "det heimlege". Han delte genren i tre, det fantastisk "uncanny", det fantastisk overnaturlege og det fantastiske. Av desse er det berre det siste som er fantastisk litteratur. Det som ligg til grunn for dette, er om det finst ei form for nøling i forteljinga og hjå lesaren, som ikkje kan veit om han kan akseptere det overnaturlege eller forklare det. Vert det akseptert, vert det fantastisk overnaturleg, då vert det fantastiske ein slags illusjon. Vert det forklara burt, vert det fantastisk "uncanny", kor det fantastiske skriv om røyndomens lovar. Ingen av desse er fantastisk litteratur.

Eg kjenner meg att hjå båe to. Mange vil derimot hevde at Todorov er altfor streng. I dag kjenner dei fleste att fantastisk litteratur på verk av Jordan, Martin, Erikson og så vidare. Fantastisk litteratur er vorte det som er skriven innanfor genrent frå og med "Ringenes Herre" og fram til i dag. Eg vil derimot hevde at "Ringenes Herre" var klimakset innanfor genren, og at det etter den boka ikkje er komen noko godt ut or genren.

Det vert som ei spaningskurve i ei novelle. Det vert innleia med romersk og gresk mytologi, bygd vidare på med norrøn mytologi, teken vidare i handlinga i ridderdiktinga. Ballade- og folkedikting basert på folketru blanda med litt kristendom tok spaningskurva vidare opp mot romantikken og den gotiske litteraturen, kor mykje kom fram att under nyromantikken. Spaningskurva har gått beint oppover og er på toppen med Tolkien. Så vert ikkje lenger den gamle fantastiske litteraturen ei inspirasjonskjelde; forfattarar henta ikkje lenger stoff frå mytologien, mellemalderen eller folketrua. Dei henta inspirasjon frå Tolkien, skapa univers utan rot i vår røyndom og brakte kurva ned på botnen. Genren vart avslutta.

Det går ei raud line frå mytologien åt Tolkien. Det er det fantastiske som ei slags rot i røyndomen; berre at det korkje kan forklarast eller aksepterast. Det oppstår nøling, og kan nyttast til å forklare noko i menneska.

Hvilke av disse har du lest? 

Kan godt legge til Abercrombie.

Eg har lese mykje Jordan og forsøkt meg med litt Martin, utan at har vunnest å drege han siste for langt. Eg mista lysta då eg oppdaga alt det fantastiske som vart skrive fyri Tolkien. For meg står "Haugtussa" som ein absolutt einar innanfor genren "fantastisk litteratur", og det er ikkje einleg med det "fantasy" står for i dag.

Likevel hadde eg vona å få i gang ein defineringsdiskusjon her.

Meget enkelt er fantastisk litteratur litteratur som tar utgangspunkt i en historie hvor ting det er generell enighet om at ikke eksisterer, anses for å eksistere og har relevans for handlingen.  

Forutsatt at du ønsker å inkludere science fiction, noe jeg kan være tilbøyelig til å være uenig i - i så fall vil jeg legge til en eksklusjon av ting som opphavsmann påstår skyldes teknologisk utvikling, og hendelser i vår framtid, med forutsetning at dagens verden er utgangspunkt. 

Forøvrig tror jeg ditt språk har ført til en forelskelse av noe som generelt ikke holder høy internasjonal standard, og vil peke på verkene fra skalden selv, Shakespeare, for eksempler som langt overgår Haugtussa.  I mine øyne. 

Ønsker også å legge til at Tolkiens verk står tilbake for veldig mye som er skrevet i dag, og Erikson for eksempel har mye mer avansert mytologi, verdenshistorie, scenario generelt, samt plott - for ikke å nevne mye mer komplekse karakterer.

Garborg står ikkje attende for nokon korkje nasjonalt eller internasjonalt. "Haugtussa" er eit meistarverk på lik line med alt Shakespeare skrev. Ja, til og med på lik line med den store Pusjkin. Både i venleik, innhald og kunstferdigheit. "Haugtussa" er den perfekte boka, uansett genre.

Det er problemet med mykje av dagens fantastiske litteratur. Det vert for komplisert, for avansert og for lang avstand frå oss. I Tolkien så kan ein kjenne seg att, der kan ein finne referanser frå vår tid og vår verd. I den fantastiske litteraturen i dag vert alt godteken og akseptert; det er berre ei anna verd utan rot i røyndomen. Her lik eg tankegangen hans Todorov.

Jeg kunne  gitt deg en lang liste over  bøker som motbeviser din mening egentlig, men ... er du villig til å lese noen?

Ja, herregud. Når du gjev meg min lovnad på at det vil motbevise meg så skal eg då gje det sjansen. Gjev meg to eg kan lesa.

Fantasy: 
1)  Guy Gavriel Kay - Under Heaven. 
2)  Peter Brett - The Painted Man. 
3)  Brandon Sanderson - Mistborn, the final empire. 

I anbefalt rekkefølge ut fra slik jeg har forstått din smak. 

Kort om hver bok:
- Fantasy basert på gamle kina. 
- Fantasy ispedd elementer fra middelalder, samt religiøs krig / islam. 
- Fantasy basert på forutsetning at helten vant over mørket, og har regjert som en tyrann i over 1000 år mens han "beskytter" verden. 

Spekulativ fiction:
1) Neal Stephenson - Anathem. 
2) Audrey Niffenegger - The Time-Travellers Wife. 

Kort om hver bok:
- En alternativ verden med temaer som mange-verdener kvantefysikk, hva er virkelighet... tja, vanskelig å oppsummere. 
- En kjærlighetshistorie mellom en vanlig kvinne, og en mann som har en genetisk feil som gjør at han, uten å kontrollere det, hopper fram og tilbake i tid. Eneste rene romansen på denne listen :) 

Science fiction:
1) Orson Scott Card - Enders Game.
2) Daniel Keyes - Flowers for Algernon. 

Kort om hver bok:
- Satt i en verden hvor vi har blitt invadert av romvesener, og de smarteste barna blir sendt til militærskole fra ung alder. 
- En mentalt handikappet mann som blir valgt ut til ett forskningsprosjekt for å se om de kan kurere han, og gjøre han smartere. 

Velger jeg to, sier jeg Under heaven og Anathem. 

Og jeg har veldig vanskelig for å tro at, etter at du har lest de, mener du genren er verdiløs :)

Det meiner eg då ikkje no heller. Men takk for tipsa, eg skal sjå kva eg kan få lese. I jula vert det ikkje, det er tida for å kose seg med fantastiske fenomen i røynda!

Tommel gjeve! Etter mi erfaring er eg heilt samd i påandane i opningsinnlegget; etter at eg for fyrste gong las Ringdrotten på barneskulen har eg freista finne seinare fantasy, men ingen ting har fenga på same måten. Den klare påverknaden frå mytologien, klårgjort gjennom ein modernisert forteljarform, ein vidunderleg nyromantisk pessimisme og ikkje minst Tolkien sitt språkpedanteri gjer romanen til noko heilt eige. I (relativt) moderne tid kjem eg berre på Wagner sine operaer om norrøn mytologi – og Parsifal – som når dei same høgdene, og etter kvart må eg seie at interessa for å finne ny fantasy har ebba heilt ut. På den andre sida har eg i dei seinare åra byrja å lesa Tolkien sine "kjeldeverk" som Edda og romansane frå mellomaldaren. Dette er stoff som råkar meg mykje hardare enn tidlegare materiale.

Eit innlegg eg kjenner meg att i. Etter "Ringenes Herre" - kanskje eg bør lesa "Ringdrotten" snart? - sleit eg med å finne noko som fenga meg. Eg fann forsøk på gode historier, men eg fann dei tomme og utan substans. Så kom i kontakt med ein av dei leiande personane innanfor ballade- og mellomalderdikting i heile Europa, og han opna auga mine for verkeleg god fantastisk litteratur - alt frå nemnte "Edda" og balladar, til nyromantisk litteratur. Der var fantastisk litteratur som eg kjende att i Tolkien sine verk!

Las forresten "Herr Arnes Penningar" av Selma Lagerlöf" førre veke. Det var fantastisk litteratur både i ordets rette forstand og i den dømande forstand.

Det vil eg absolutt oppmoda deg til! No er vi båe nynorskfolk, men eg meiner enno at dette er den beste omsetjinga av Tolkien, all språkpolitikk sett til side. Grunnen er so enkel som at Tolkien sjølv var språkforskar, og la mykje hug i nett målføringa til dei enkelte folka, både gjennom å konstruere eigne språk for dei enkelte folkeslaga, men òg gjennom måten desse blei omsett til engelsk på. No er det nokre år sidan eg las Ringenes Herre, men etter det eg kan hugsa snakkar Sam austkantmål, medan alle andre språklege skilnader meir eller mindre er glatta over.

I Ringdrotten har omsetjaren freista å implementera Tolkien sin visjon i norsk språkdrakt, og gjev dei ulike karakterane ulike dialektar eller målformer; ein får til dømes eit heilt anna inntrykk av aldaren til Treskjegg når talemålet hans reflekterer han. I andre høve er val av mål sosialt basert: Aragorn snakkar (om eg ikkje hugsar feil; eg har ikkje boka ved meg her og no) relativt normal nynorsk når han går under identiteten Vidvandre/Tråvaren, medan han som konge av Gondor talar høgnorsk.

Enkelte har hevda at boka er ei signing for lærarar i den vidaregåande skulen, som slit med å få elevane engasjerte i nynorsk. Dette veit eg ikkje om eg er samd i; for meg verkar det meir sannsynleg at ein person med relativt lita interesse for norsk språk generelt og nynorsk i sær ville ha problem med å skilja kva tid ein nyttar dei ulike normane, og at til dømes spesialuttrykk frå Hallingdal (hobbitane sitt talemål) difor kan krypa inn i nynorskvokabularet deira. For dei av oss som er over snittet interesserte inneheld Ringdrotten derimot ein språkleg rikdom eg sjeldan har sett maken til i skjønnlitteratur, og er absolutt å anbefala.

(Eg skal sjå om eg kan få tid til å ta for meg resten av posten din ein gong i løpet av kvelden)

Det høyrast inkje mindre enn fantastisk ut. Eg har lese boka på engelsk då, og har sett kor mangelfulle dei norske bokmålsomsetjingane er. Eg har hatt førelesingar med Agøy, som har omsett mellom anna "Silmarillion" og "Hobbitten" og som har skrive ein liten biografi om Tolkien, og han tala spesielt varmt om språket, som han tykte var vel så viktig som handlinga i boka. Diverre er han ikkje i stand til å få det fram gjennom sine eigne omsetjingar. Eg torde diverre ikkje nemne det for han, for han var ein skummel mann. Og eg spelar i same spelemannslag som niesa hans. Vil ikkje skapa noko vondt blod.

"Ringdrotten" fekk vel litt pes då han vart omsett, burtkasta kreftar var det vel nokon som sa. Faen heller, om det er så kunstferdig gjort som du seier det er, så var det på høg tid at det vart gjort. Tolkien er ein språkmeistar, noko som gjev bøkene hans mykje av den rikdomen som er å finna der. Sjå berre på korleis han er i stand til å skilde dei forskjellige skapnadane i "Hobbiten" berre gjennom korleis dei fyrst vert presentert i boka. Den kloke Gandalv som leikar med språket etter Bilbos helsing; dei dumme trolla som uttalar seg så enkelt og i overkant folkeleg; dvergane sitt høge mål som minner om det høviske høvdingspråket frå norrøn tid; Bilbos litt klumsete og trivielle språk.

Så mykje vent det finst i desse bøkene. Le Guin, ein forfattar innanfor genren som sikkert alle har høyrd om og lese noko av, skreiv jo eit utruleg morosamt essay om nyss detta med språk i fantastisk litteratur. Det oppmodar eg deg til å lesa, om du ikkje allereie har gjort det.

Ragnhild Jølsen er forresten uhuggeleg lesnad. Nyromantisk litteratur med eit klårt gotisk preg over seg; det fantastiske ligg kring forteljingane og ulmar. Umedvitne kreftar og stemningsfulle naturskildringar som gjev historia fantastiske klyv framover. Jølsen er Språkets Meistar!

bing og bringsverd prøvde å inkludere sf i fantastisk litteratur.de færreste er enige i det.fantasy er en sjanger,science fiction en annen,skrekk en tredje.disse kan godt blandes.

Det er selvfølgelig meget mulig å lage blandingslitteratur. En av de nyere bøkene jeg har lest som gjør det, om enn ikke på en like god måte som Bing & Bringsverd i Alexandria bøkene, er David Weber i "Out of the Dark" hvor han blander invasjon fra romvesener med Dracula. 

Det er forsåvidt ett godt poeng at man ikke skal være for bastant i sine konklusjoner og si at "det ikke inkluderes" - for det er veldig mulig å blande genre slik at man skriver flere ting samtidig - krim & science fiction kan være ett eksempel (Altered Carbon av Richard Morgan gjør det på en veldig god måte).

Går ikke an å blande fantasy og science fiction, disse er forskjellige på et metafysisk nivå. Det nærmeste man kommer er å hente inn staffasje fra den ene inn i den andre.

så hva er darkover av marion zimmer bradley da?eller witch world andre norton?

uhm ... 

Avatar filmen.

Søppel.

Les plottet på wikipedia... erketypisk scifi & fantasy kombinasjon.

tydelig at du ikke helt har peiling

sverd og romskip bøker.edgar rice burroughs?jack vance?

Hvorfor skal jeg gidde å svare dere seriøst når dere ikke evner å lese innlegget mitt?

Morsom du :) 

Hadde du hatt ett poeng, hadde kanskje folk vært tilbøyelig til å være enig med deg. 

Uansett, var vel ett greit trollingsforsøk. Men ikke spesielt bra. Bedre lykke neste gang.

Jeg skriver for tiden hjemmeeksamen i emnet "Fantastiske trekk i nordisk litteratur fra romantikken til i dag".

Fantastisk litteratur er et vidt begrep og Kjellermennesket er absolutt inne på noe når han nevner Tzvetan Todorov. Freud er også veldig aktuell her. Glem ikke Rosemary Jackson. Disse er pensum for meg og noen av mine viktigste kilder. Jeg vil anbefale dere å lese fagboken Grenseerfaringer skrevet av stipendiat Gerd Karin Omdal (foreleseren min) ved NTNU i Trondheim. http://www.norli.no/SamboWeb/produkt.do?produktId=4909672

Emnet er ikkje berre fantastisk i ordets rette forstand, men au i ordets overførde tyding. Har hatt eit liknande emne med den eminente, guddomelege Olav Solberg, og det var i røynda det som opna auga mine for den skatten oss har å plukke frå til og med Tolkien. Eg reknar med at du har vore innom Ragnhild Jølsen? Og har du lese det fantastiske essayet til Le Guin, som eg diverre ikkje kjem i hug namnet på?